„Onegdaje Osterwy”
22 lutego wiejskie zespoły teatralne wystąpiły na deskach Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie w ramach drugiej edycji „Onegdajów Osterwy. Spotkań z Tradycją”, wydarzenia którego Tarnogrodzki Ośrodek Kultury współorganizatorem.
Podczas uroczystego otwarcia „Onegdajów” dyrektor teatru Redbad Klynstra oraz Renata Ćwik Dyrektor Tarnogrodzkiego Ośrodka Kultury bardzo ciepło powitali zgromadzoną publiczność. „Onegdaje Osterwy. Spotkania z Tradycją” to cykl mający na celu pielęgnowanie oraz upamiętnianie polskich zwyczajów i dawnych wiejskich obrzędów. Projekt powstał z potrzeby zachowania i promowania tego, co najpiękniejsze w kulturze naszego regionu. „Onegdaje” nawiązują także do obecnego w myśli i praktyce Reduty Juliusza Osterwy i Mieczysława Limanowskiego zainteresowania teatrem wyrastającym z tradycji polskiej wsi.
W ramach tegorocznej – drugiej edycji projektu na Dużej Scenie Teatru Osterwy zaprezentowały się trzy zespoły, które uczestniczyły w 49. Międzywojewódzkim Sejmiku Wiejskich Zespołów Teatralnych i 41. Ogólnopolskim Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie.
Spotkania z tradycją otworzył zespół „Zorza” z Dereźni w powiecie biłgorajskim ze spektaklem „Świenty od wszystkiego”. „Zorza” działa przy Gminnym Ośrodku Kultury w Biłgoraju. Grupa powstała w 2006 roku jako zespół śpiewaczy. W dziedzinie teatru obrzędowego zadebiutowali w roku 2019. „Zorza” jest laureatem wielu prestiżowych nagród. Kultywuje lokalne tradycje śpiewacze, obrzędowe, kulinarne oraz rękodzielnicze biłgorajskiej wsi. Przez lata zespół zdobywał czołowe nagrody w konkursach na tradycyjne wieńce dożynkowe. Opracowuje swoje scenariusze teatralne na bazie wspomnień – jak to dawniej na biłgorajskiej wsi bywało. Autorką scenariuszy jest jego członkini Józefa Oszajca. W trakcie prób scenariusz jest uzupełniany o wspomnienia i relacje najstarszych członków grupy. Zespół chętnie wplata w spektakle tradycyjne lokalne pieśni i przyśpiewki urozmaicając tym swój przekaz.
Następnie zobaczyliśmy zespół „Sołtyski’ z Pawłowa w województwie świętokrzyskim, w powiecie starachowickim. Założony został w 2011 r. jako zespół folklorystyczny, a od kilku zajmuje się także tworzeniem widowisk obrzędowych. To międzypokoleniowa grupa pasjonatów, którzy z miłości do tradycji promują historię i kulturę regionu świętokrzyskiego zachowując pamięć o dawnych wierzeniach i zwyczajach. Spektakle „Sołtysek” doczekały się wielu prestiżowych nagród i wyróżnień. Widowisko „Chrzciny w karczmie” powstało na potrzeby Świętokrzyskiego Przeglądu Teatrów Wiejskich w Kielcach. Akcja przedstawienia rozgrywa się w wiejskiej karczmie, gdzie żyd Mojsze i jego żona Salcia przygotowują się na przyjęcie gości z okazji chrzcin synów gospodarza Józka Dołęgi.
Ostatnim widowiskiem teatralnym tego pięknego wieczoru było przedstawienie „Na Zielune Świuntki” Zespołu Obrzędowego „Zawsze Razem” z Woli Gułowskiej (powiat łukowski, województwo lubelskie). Zespół „Zawsze Razem” działa od 2008 roku przy Gminnej Bibliotece Publicznej w Adamowie. Jest siedmiokrotnym laureatem Ogólnopolskiego Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie. Zespołem kieruje, pisze scenariusze i reżyseruje widowiska Zofia Kozłowska. Przedstawienie „Na Zielune Świuntki” opowiada o dawnych zwyczajach ludowych związanych ze świętem Zesłania Ducha Świętego, potocznie zwanym Zielonymi Świątkami. Przygotowania do tej uroczystości rozpoczynały się już w wigilię święta i polegały na „majeniu” czyli przystrajaniu obejścia tatarakiem, gałęziami brzozowymi, bylicą i łopianem. Wszystkim tym roślinom przypisywano magiczną moc i wierzono, że zabezpieczą ludzi, uprawy na polach i zwierzęta przed złem, ponieważ okres Zielonych Świątek w wierzeniu mieszkańców wsi był czasem sprzyjającym działalności czarownic i demonów. Wierzono bowiem, że zielone życiodajne wiosenne gałęzie i rośliny przyniosą szczęście, zdrowie w domu i pobudzą do wzrostu wysiane i zasadzone w polu rośliny.
W przerwach między spektaklami głos zabrali kierownicy i członkowie występujących zespołów oraz zaproszeni goście m. in. : Katarzyna Smyk – doktor habilitowana nauk humanistycznych w dziedzinie językoznawstwa o specjalności: językoznawstwo polskie i folklorystyka, profesor UMCS. Opowiedziała o niematerialnym dziedzictwie kulturowym oraz wpisie decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 15 stycznia 2025 r. Tradycji Wigilii Bożego Narodzenia w Polsce na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Krotką pogawędkę przeprowadzili Dyrektor Teatru im. Juliusza Osterwy Redbad Klynstra oraz Renata Ćwik, która przybliżyła zebranym Tarnogrodzkie Sejmikowanie oraz nawiązała do zbliżającego się 50-lecia Międzywojewódzkiego Sejmiku Wiejskich Zespołów Teatralnych.
Na zakończenie wszystkie zespoły wyszły na scenę do wspólnego zdjęcia, a głos zabrali przedstawiciele Tarnogrodu: Zastępca Burmistrza Tomasz Legieć oraz Przewodniczący Rady Miejskiej Dariusz Dołomisiewicz.
Tradycyjne regionalne potrawy i ich degustacja od lat są nieodzowną częścią tarnogrodzkich sejmików, tak więc po raz kolejny tarnogrodzka delegacja przygotowała poczęstunek z „tarnogrodzkim jadłem” na które po spektaklach zaprosiła wszystkich uczestników. Zamknęło to część teatralną spotkania. Następnie w foyer teatru zorganizowano potańcówkę na której zagrała kapela zespołu „Sołtyski” oraz kapela „Na hura”.
Ten dzień długo pozostanie w pamięci zarówno zespołów występujących na scenie, jak i delegacji, władz samorządowych oraz pracowników Tarnogrodzkiego Ośrodka Kultury. To był piękny wieczór. Na lubelskiej scenie po raz drugi pokazane zostały widowiska wyrosłe z obrzędów, obyczajów i tradycji wsi. Ze wspólnotowego wiejskiego bytowania. Przedstawienia wiejskich teatrów to inscenizacje autentycznych obrzędów, dawnych zwyczajów, ginących prac domowych i gospodarskich. Są różnorodne, barwne, dynamiczne, ale też wysmakowane artystycznie. Wiele ciepłych słów padło dla Tarnogrodu – stolicy teatru wiejskiego. Były kwiaty, wzruszenie oraz spontaniczne podziękowanie ze strony dyrektora teatru Redbada Klynstry. Była to druga odsłona „Onegdajów Osterwy czyli Spotkań z Tradycją”, które stały się stałym punktem w kalendarzu Teatru im. Juliusz Osterwy w Lublinie.
